Stanowisko Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego w sprawie zawartości substancji smolistych w wędzonkach wytwarzanych tradycyjnie.

Zarząd, Rada oraz Członkowie Polskiej Izby Produktu Regionalnego wyrażają głęboki niepokój uregulowaniami Komisji Europejskiej dotyczącymi zawartości substancji smolistych w wytwarzanych tradycyjnymi metodami wędlinach, obniżające dopuszczalne normy ich zawartości z 5 do 2 mikrogramów na kg wyrobu.

Rozporządzenie Komisji UE nr 835/2011 z dnia 19 sierpnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1881/2006 odnośnie najwyższych dopuszczalnych poziomów wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w środkach spożywczych odebrane zostało przez polskich producentów jako bezduszna urzędnicza ingerencja, mogąca  zniweczyć wielowiekową tradycję konserwacji wędzonek przy pomocy dymu z drewna drzew liściastych, dzięki której polskie wyroby masarskie mają niepowtarzalną jakość i smak. Niepokojący jest fakt, że w czasie przygotowywania tych zmian nie zostały przeprowadzone w Polsce społeczne konsultacje z zainteresowanymi producentami ani odpowiednie badania laboratoryjne polskich tradycyjnych wyrobów, mimo, że od 2004 roku prowadzony jest krajowy rejestr polskich produktów tradycyjnych. W tym samym czasie zainteresowane kraje UE oraz zainteresowane grupy producentów skutecznie zabiegały o odpowiednie odstępstwa od w/w norm, co też zostało osiągnięte w przypadku producentów wędzonych szprot, małży i ziarna kakaowego.

Rozporządzenie to, mimo że nie zakazuje produkcji wędzonek w sposób tradycyjny, może zagrozić egzystencji setek firm, przede wszystkim małych i średnich firm rodzinnych, położonych w dużej części na obszarach wiejskich, a także egzystencji kilkuset rolników wytwarzających wędliny w ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej.  Ich konkurencyjność na rynku opiera się przede wszystkim na wysokiej jakości wyrobów, wytwarzanych według tradycyjnych receptur, bez stosowania przemysłowych technologii i przemysłowych dodatków.

Ponadto pragniemy podkreślić sprzeczność w/w rozporządzenia z zasadami Wspólnej Polityki Rolnej, której bardzo ważną częścią jest wspieranie producentów wyrobów wysokiej jakości, przede wszystkim tradycyjnych i regionalnych, m.in. poprzez ich uczestnictwo w europejskich systemach jakości żywności, takich jak Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne oraz zwłaszcza – Gwarantowana Tradycyjna Specjalność. Oznaczenia europejskie uzyskały cztery polskie wędliny najwyższej jakości: kiełbasa Lisiecka, kiełbasa jałowcowa i myśliwska oraz kabanosy. Ich producenci wędzą swoje wyroby w sposób tradycyjny, w wędzarniach opalanych drewnem, a w technologii tej, przy wykorzystaniu naturalnego dymu, będącej swoistym „rękodziełem”, zawsze będą odchylenia od ścisłych wskaźników zawartości benzo(a)pirenów,  np. rzędu 0,1- 0,9 mikrogramów.

W założeniach Wspólnej Polityki Rolnej jest zawarta możliwość tworzenia krajowych systemów jakości żywności. Taki system – Jakość Tradycja – pierwszy polski system jakości żywności -  stworzony przez Polską Izbę Produktu Regionalnego i Lokalnego oraz Związek Województw RP, dotyczy właśnie wyrobów tradycyjnych, w tym tradycyjnie wytwarzanych wędlin i tradycyjnie przetwarzanych ryb. Obecnie w systemie zarejestrowanych jest ponad 130 polskich produktów, z czego kilkadziesiąt to tradycyjnie wędzone wędliny i ryby. Ich producenci byli przez długi czas zapewniani, że uczestnictwo w systemie to dla nich wartość dodana - podkreślenie wysokiej jakości i niepowtarzalności ich wyrobów, odróżniającej je od żywności produkowanej na masową skalę.

Normy zawarte w w/w rozporządzeniu są również, naszym zdaniem sprzeczne z recepturami produktów (wędlin i ryb), wpisanych na  krajową Listę Produktów Tradycyjnych – obecnie jest na niej zarejestrowanych ponad 1200 wyrobów, z czego bardzo duża część to wędliny i wędzone ryby.

Zdaniem Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego, wyśrubowane normy zawartości substancji smolistych w wędzonych rybach i wędlinach zagrażają tak mozolnie budowanemu w Polsce od 2004 roku rynkowi produktów regionalnych i tradycyjnych, w czym PIPRiL aktywnie uczestniczy a także rozporządzenie to podważa  sens tradycyjnego wędzenia drewnem i zagraża reputacji polskich tradycyjnych wędzonek wśród konsumentów.     

Dlatego wprowadzenie tych wyśrubowanych norm to także niedanie wyboru konsumentom i ograniczenie ich praw obywatelskich.

Reasumując, Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego proponuje:

• przedłużenie okresu przejściowego wprowadzenia w życie w/w rozporządzenia
• w tym czasie przeprowadzenie szerokich badań laboratoryjnych wytwarzanych tradycyjnie przetworów mięsnych i rybnych, pokazujących skalę problemu i rzeczywiste parametry zawartości substancji smolistych w tych produktach
• pokazanie  konkretnej symulacji dotyczącej korzyści i strat jakie będzie miało nowe rozporządzenie dla naszego zdrowia, gospodarki i rynku produktów tradycyjnych oraz reputacji polskich tradycyjnych produktów
• zmiany parametrów zawartości benzopirenu przez wprowadzenie „widełek” od-do, w zależności od wyników powszechnych badań laboratoryjnych produktów mięsnych i rybnych wędzonych w tradycyjnych wędzarniach, opalanych drewnem
• w razie potrzeby opracowanie derogacji (odstępstw) od ogólnych wymogów higieniczno-sanitarnych dla produktów wędzonych w sposób tradycyjny, jeśli ich technologia i specyfika nierozerwalnie wynika z tradycji, a produkty te są wpisane do unijnego rejestru produktów regionalnych i tradycyjnych, oznaczone krajowym znakiem Jakość Tradycja lub wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych Ministra Rolnictwa.

Izabella Byszewska
Prezes Zarządu Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego

Jan Zwoliński
Wiceprezes Zarządu Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego